ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ‘Η ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ ΩΣ ΜΟΝΤΕΛΟ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ

Δεν είναι αστείος ο τίτλος; Με έκανε να γελάσω, αλλά ορκίζομαι ότι θα εξηγήσω γιατί ακόμα κι αν καταλήξει να είναι πολύ μεγάλο το κείμενο!

Χθες το βράδυ παρακολούθησα μια τηλεοπτική εκπομπή όπου καλεσμένος ήταν ο αρχηγός του ΡΤΚ και υποψήφιος πρόεδρος Τουφάν Ερχούρμαν, και δημοσιογράφοι του έκαναν ερωτήσεις.

Κατά τη διάρκεια της εκπομπής, που έγινε στο ευχάριστο περιβάλλον του Κουμαρτσιλάρ Χαν, είχα την ευκαιρία να κάνω διάφορες ερωτήσεις στον Τουφάν.

Καθώς βιώνουμε μια εκλογική εκστρατεία στην οποία το Κυπριακό ζήτημα σχεδόν δεν συζητείται, και αντ’ αυτού ακούμε ξανά την ίδια ρητορική, δεν έχασα αυτή την ευκαιρία και προσπάθησα να κάνω ερωτήσεις που θα τον οδηγήσουν να εξηγήσει πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει μια ομοσπονδιακή λύση, παρά ερωτήσεις που θα τον οδηγήσουν να εξηγήσει γιατί δεν θα λειτουργήσει.

Για παράδειγμα, όταν τον ρώτησα για τα μοντέλα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας και της χαλαρής ομοσπονδίας, μου είπε ότι τα δύο μοντέλα είναι σχεδόν ίδια.

Ενώ αυτή η δήλωση είναι σωστή, έχει επίσης μερικές λεπτομέρειες.

Για παράδειγμα, ενώ η κεντρική κυβέρνηση είναι πολύ ισχυρότερη στο αποκεντρωμένο μοντέλο, οι συστατικές δομές συμπεριφέρονται σχεδόν σαν να είναι ξεχωριστά κράτη στο χαλαρό μοντέλο.

Αν και δεν υπάρχει κάτι τέτοιο όπως το δικαίωμα αποχώρησης στις χαλαρές ομοσπονδίες, υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις σε αυτό.

Το κράτος του Αγίου Χριστοφόρου και Νέβις στην Καραϊβική είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.

Το κράτος, που κήρυξε την ανεξαρτησία του από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1983, καθιέρωσε μια ομοσπονδιακή σχέση.

Αναλόγως, ενώ η κεντρική κυβέρνηση βρίσκεται στον Άγιο Χριστόφορο, το νησί Νέβις απέκτησε αυτονομία, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος αποχώρησης.

Οι σημαντικότερες εξουσίες της κεντρικής κυβέρνησης είναι θεμελιώδη στοιχεία όπως η εξωτερική πολιτική, η άμυνα, η εθνική οικονομία και η ιθαγένεια.

Στο Νέβις, θέματα όπως η εκπαίδευση, η υγεία και η γεωργία βρίσκονται υπό τον έλεγχο του τοπικού κοινοβουλίου εκεί και του πρωθυπουργού.

Ωστόσο, το κλειδί σε αυτό το παράδειγμα είναι το δημοψήφισμα του 1998 στο Νέβις, το οποίο απέτυχε να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία παρά το ότι έλαβε 62 τοις εκατό των ψήφων υπέρ.

Αυτό έγινε επειδή, σύμφωνα με το Σύνταγμα, απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων (66,6 τοις εκατό) για αυτή την απόφαση, και καθώς δεν επιτεύχθηκε το απαιτούμενο όριο, το νησί Νέβις παρέμεινε μέρος του Αγίου Χριστοφόρου.

Λοιπόν, πώς σχετίζεται αυτό με το θέμα μας;

Στην πραγματικότητα, σχετίζεται αρκετά.

Όπως γνωρίζετε, διάφορα μοντέλα έχουν αναφερθεί και έχουν γίνει συγκρίσεις μεταξύ αυτών και της Τ.Δ.Β.Κ. εδώ και χρόνια.

Η Ταϊβάν, το Ναχιτσεβάν, το Μονακό και η Σιγκαπούρη είναι μερικά από αυτά τα μοντέλα.

Ωστόσο, το κεντρικό ζήτημα εδώ είναι η συζήτηση για το ποιο κράτος θα είναι η ανώτατη αρχή σε οποιοδήποτε από αυτά τα μοντέλα.

Υπάρχουν δύο πλευρές σε αυτό.

Η πρώτη είναι η οδός προς την προσάρτηση, πολιτικά μιλώντας, ή η ενοποίηση με τον βορρά, δηλαδή την Τουρκία.

Με άλλα λόγια, έχει ειπωθεί ότι πρέπει να γίνουμε η Ταϊβάν ή το Ναχιτσεβάν της Τουρκίας, ή ακόμα και το Μονακό, όπως πρότεινε κάποτε ο Ταχσίν Ερτουγρουλόγλου.

Ωστόσο, είναι επίσης πραγματικότητα ότι ένα τέτοιο βήμα δεν θα γίνει αποδεκτό από τον κόσμο και απαγορεύεται από το διεθνές δίκαιο.

Ο κύριος λόγος για την απαγόρευση της αναγνώρισης της Τ.Δ.Β.Κ. υπό τα ψηφίσματα 541 και 550 είναι να αποτραπεί η δομή που θα κερδίσει αναγνώριση από το να προσαρτηθεί στην Τουρκία μέσω ενός πιθανού δημοψηφίσματος. (Βλέπε 1939-Χατάι)

Τι γίνεται λοιπόν με τη δεύτερη;

Αυτή είναι προς τα νότια. Ας το εξηγήσω.

Το ψήφισμα 186 της 4ης Μαρτίου 1964 καθιστά ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι η μοναδική αρχή που αναγνωρίζεται στο νησί. Αυτό το ψήφισμα είναι επίσης υπογεγραμμένο από τον τότε Πρωθυπουργό της Τουρκίας, Ισμέτ Ινονού.

Με αυτό το ψήφισμα, το σημείο που έφτασαν πολλά χρόνια αργότερα οι Τουρκοκύπριοι, με επικεφαλής τον Ραούφ Ντενκτάς —που φαντασιωνόταν από την αρχή την ίδρυση ενός ξεχωριστού κράτους στο νησί— είναι το σημείο μιας «παράνομης αποσχιστικής δομής».

Ωστόσο, αυτό που μόλις περιέγραψα εξελίχθηκε από την Προσωρινή Τουρκική Διοίκηση στις 27 Δεκεμβρίου 1967, στην Αυτόνομη Κυπριακή Διοίκηση την 1η Οκτωβρίου 1974, και στη συνέχεια στο Τουρκικό Ομοσπονδιακό Κράτος της Κύπρου (Κ.Τ.Ο.Κ.) που ιδρύθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 1975.

Δεν υπάρχει ψήφισμα του ΟΗΕ ή κύρωση που να απαγορεύει οποιαδήποτε από αυτές τις δομές. Αυτό συμβαίνει επειδή καμία από αυτές δεν συνιστά κήρυξη ανεξαρτησίας.

Οι Τουρκοκύπριοι, που μπόρεσαν ακόμα και να παίξουν διεθνή ποδοσφαιρικά παιχνίδια κατά την εποχή του Κ.Τ.Ο.Κ., βρέθηκαν στο περιθώριο με την αποκλεισμό της Τ.Δ.Β.Κ., που κηρύχθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1983, και ο κύριος λόγος για αυτό είναι το ζήτημα της ένωσης με την Τουρκία, όπως έγραψα παραπάνω.

Πράγματι, τα τελευταία 42 χρόνια, η Τ.Δ.Β.Κ. δεν έχει κερδίσει καμία αναγνώριση.

Όταν το σκεφτείς καλά, η επιμονή στην ιδέα της Τ.Δ.Β.Κ., που είναι μια τεράστια πολιτική ήττα, όχι μόνο εξασφάλισε ότι οι Τουρκοκύπριοι κλείστηκαν σε ένα κλουβί, αλλά δηλητηρίασε επίσης τον στόχο 200 χρόνων της Τουρκίας για εκδυτικισμό και τον έφερε στο τέλος του.

Ακούστε, οι Τούρκοι είναι ένα έθνος με υψηλό αίσθημα πίστης στο κράτος, και μπορώ να το καταλάβω αυτό σε κάποιο βαθμό. Ωστόσο, η επιμονή σε αυτό το μοντέλο, που στερείται πολιτικού πραγματισμού, δεν θα φέρει κανένα όφελος.

Φαίνεται ότι η Τουρκία είναι επίσης ενήμερη για αυτή την κατάσταση. Οι πρόσφατες συζητήσεις για την επανεισαγωγή της Τ.Δ.Β.Κ. στον κόσμο αλλάζοντας το όνομά της είναι, κατά τη γνώμη μου, μπορούν να θεωρηθούν ως αποτέλεσμα αυτής της επίγνωσης.

Η μοίρα της νέας οντότητας, που θα ονομάζεται Τουρκοκυπριακό Κράτος, ή Τουρκοκυπριακή Δημοκρατία, δεν θα διαφέρει από εκείνη της Τ.Δ.Β.Κ. όσο το ψήφισμα 186 παραμένει σε ισχύ.

Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να αλλάξει κάτι: η κατάργηση του ψηφίσματος 186.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για να συμβεί αυτό, απαιτείται η έγκριση της διεθνούς κοινότητας, πρωτίστως της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Τότε λοιπόν;

Αν δεν πρόκειται να δημιουργηθεί μια ομοσπονδιακή δομή, δηλαδή, αν οι Ελληνοκύπριοι δεν θέλουν να μοιραστούν την εξουσία με τους Τουρκοκυπρίους, και φυσικά, δεν επιτρέπουν ένα ξεχωριστό κυρίαρχο κράτος —που είναι αδύνατο— δεν βλέπω άλλη επιλογή από το να δημιουργηθεί μια αυτόνομη δομή συνδεδεμένη με την Κυπριακή Δημοκρατία.

Όχι, δεν έχω χάσει το μυαλό μου, απλώς σκέφτομαι δυνατά.

Επειδή θέλω να φτάσω στο σημείο όπου, μετά την ψεσινή εκπομπή, ο Ερκούτ Σαχαλί μου είπε, «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ρώτησες για μια ομοσπονδιακή δομή όπου με το δικαίωμα αποχώρησης».

Ο Ερκούτ δεν χρειάζεται να ανησυχεί, δεν θεωρώ τον καθηγητή ως κάποιον που έχει «αποσχιστική νοοτροπία», αλλά θα ήθελα να εξερευνήσω αν ένα τέτοιο μοντέλο είναι δυνατό.

Ακούστε, ο Ταχσίν Ερτουγρουλόγλου τορπίλισε τον τύπο 3Α του Ερσίν Ταταρ σχετικά με τις «άμεσες πτήσεις» λέγοντας απλώς: «Δεν θα το δεχθώ ποτέ, επειδή σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, υπάρχει μόνο μία αρχή που είναι υπεύθυνη για τις πτήσεις στο νησί, και αυτή είναι η Κυπριακή Δημοκρατία. Χωρίς την άδειά τους, αυτό είναι αδύνατο. Επομένως (πτήσεις προς Ερτσάν σε αντάλλαγμα για το Βαρώσι), οι Έλληνες έχουν επίσης το δικαίωμα να ανακαλέσουν την άδεια που έχουν δώσει σε αυτό το πλαίσιο. Τι θα κάνουμε αν ακυρώσουν την άδεια αφού επιστρέψουμε το Βαρώσι; Δεν τους εμπιστεύομαι».

Αφήνοντας στην άκρη το θέμα της εμπιστοσύνης, αυτό που είπε ο Ταχσίν δεν είναι λάθος.

Πράγματι, ο Κανονισμός Άμεσου Εμπορίου, ένα άλλο «Α» στα 3Α, μαζεύει σκόνη στα ράφια των Βρυξελλών τα τελευταία 21 χρόνια επειδή το ψήφισμα 186 είναι το κύριο εμπόδιο.

Κατά συνέπεια, τόσο ο Ερσίν Ταταρ, που έθεσε τα 3Α ως προϋπόθεση για να μπει σε διαπραγματεύσεις, όσο και ο Τουφάν Ερχούρμαν, που επιθυμεί να κερδίσει νομικό καθεστώς μέσω των 3Α αν οι Ελληνοκύπριοι εγκαταλείψουν το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, είναι καταδικασμένοι να αποτύχουν υπό αυτές τις συνθήκες.

Η πολιτική δεν είναι μαθηματικά, αλλά μερικές φορές είναι σαν μαθηματικά, και η κατάσταση είναι τόσο σαφής όσο 1+1=2.

Πού πάω λοιπόν με όλη αυτή τη συζήτηση;

Στην πραγματικότητα, δεν είμαι εγώ που κάνω ελιγμούς. Νομίζω ότι αυτός που το κάνει είναι ο Τουφάν Ερχούρμαν.

Σημειώστε ότι δεν είναι ο Ερσίν Ταταρ επειδή είναι απασχολημένος λέγοντας «αμήν» σε μια προσευχή που δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ, δηλαδή τον στόχο της δημιουργίας ενός ξεχωριστού κυρίαρχου κράτους στην Κύπρο!

Ο Ερχούρμαν, από την άλλη πλευρά, αναζητά νέους τύπους λόγω της ευαισθησίας του προς το να μη στηρίξει ομοσπονδιακά μοντέλα, τους οποίους η Τουρκία αντιτίθεται στο πλαίσιο των δικών της εσωτερικών πολιτικών κινήτρων (όπως η Κουρδική Ομοσπονδία που προορίζεται να δημιουργηθεί πάνω από Ιράκ-Συρία-Τουρκία). (Φυσικά, αυτός δεν είναι ο μοναδικός λόγος, αλλά πιστεύω ότι αυτή είναι η κύρια εξήγηση για την αναζωπύρωση της αντίθεσης σε μια ομοσπονδιακή λύση μετά το 2017.)

Γι’ αυτό, αναφερόμενος στη λέξη ομοσπονδία στην εκπομπή του χθες βραδιού, ο καθηγητής είπε, «Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ομοσπονδίας στον κόσμο, αλλά θα μπορούσαν επίσης να ονομάζονται Σουλεϊμάν αντί για ομοσπονδία». Λοιπόν, το ομοσπονδιακό μοντέλο του Αγίου Χριστοφόρου είναι κάποιο είδος Σουλεϊμάν!

Στην πραγματικότητα, η ιδέα του καθηγητή, που αντιστοιχεί σε μια «υβριδική» δομή όπως λέγεται αυτές τις μέρες, θα μπορούσε να είναι κάποιο είδος τύπου για έναν προσωρινό τύπο «Κυπριακού μοντέλου» προσαρμοσμένο ειδικά στο νησί της Κύπρου. Έτσι, νομίζω ότι πρέπει να το διευκρινίσει περαιτέρω.

Χθες το βράδυ, όταν του έκανα την ερώτηση, «Τι είδους χαλαρό μοντέλο υποστηρίζετε; Όπως το ομοσπονδιακό μοντέλο του Αγίου Χριστοφόρου και Νέβις, όπου τα κράτη έχουν επίσης το δικαίωμα αποχώρησης;» σε απάντηση του όπου είπε ότι υποστηρίζει ένα μοντέλο «χαλαρής ομοσπονδίας», ο λόγος ήταν ακριβώς αυτός. Ο Ερκούτ μπορεί να εκπλάγηκε επειδή μπορεί να μην έχει εξετάσει αυτό το μοντέλο πολύ προσεκτικά. Αλλά η ερώτηση δεν είναι λάθος.

Ξέρω ότι ακούγομαι σαν να ρίχνω λάδι στη φωτιά των σωβινιστών εθνικιστών, που κραυγάζουν, «Θα γίνουμε τσιρότο για τους Ελληνοκυπρίους;». Ωστόσο, αυτή δεν είναι καθόλου η άποψή μου. Απλώς αναφέρω τι μπορεί να γίνει.

Η θέση μου είναι σαφής: μια ομοσπονδιακή Κύπρος βασισμένη σε δύο ζώνες, δύο κοινότητες και πολιτική ισότητα.

Η εστίαση σε άλλες ενδιάμεσες λύσεις αντί για αυτή θα μας οδηγήσει σε ένα μονοπάτι λύσεων τύπου Modus Vivendi, όπως έγραψα στο άρθρο μου την περασμένη εβδομάδα, παρά σε μια πολιτική συμφωνία.

Το πώς αυτό το μονοπάτι μπορεί να ανοίξει θα μας δέσει εντελώς στη συγκατάθεση της μοναδικής αρχής του νησιού, δηλαδή της Κυπριακής Δημοκρατίας!

Αυτός είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο ο μοναδικός δρόμος προς τα εμπρός είναι μια ομοσπονδιακή Κύπρος, και λέω ότι αυτό δεν είναι φαντασία αλλά πραγματικότητα.

Με την ελπίδα ότι θα γίνουν προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση…

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στις 03.09.2025

Πηγή: ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ, Ή ΣΟΥΛΕΪΜΑΝ ΩΣ ΜΟΝΤΕΛΟ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ…