ΝΙΓΙΑΖΙ ΚΙΖΙΛΓΙΟΥΡΕΚ: ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ Ή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΣ ΦΕΝΤΕΡΑΛΙΣΜΟΣ;

Από την αρχή, το Κυπριακό παρουσιάστηκε στον κόσμο ντυμένο με τα ρούχα της ‘αυτοδιάθεσης’… Και οι δύο πλευρές το έκαναν, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι…

Όπως ακριβώς οι Ελληνοκύπριοι επέμειναν στην ‘αυτοδιάθεση’ στοχεύοντας στην Ένωση, έτσι και οι Τουρκοκύπριοι έτρεχαν να καταφύγουν στις ίδιες ‘μαγικές’ λέξεις ενώ έστηναν ξεχωριστό κράτος…

Σε όλη τη σύγχρονη ιστορία μας, η Ελληνοκυπριακή πλευρά, υπερασπιζόμενη τη θέση της, έβλεπε πάντα τον ‘κυπριακό λαό’ ως ‘ενιαίο σύνολο’ και, όταν μιλούσε για ‘αυτοδιάθεση’, ποτέ δεν δέχτηκε ότι οι Τουρκοκύπριοι ήταν ξεχωριστή ‘οντότητα’ με ξεχωριστά ‘δικαιώματα’.

Όταν το 1954 χτύπησαν τις πόρτες του ΟΗΕ, η θεμελιώδης ‘θέση’ των Ελληνοκυπρίων ήταν αυτή:

Ο ‘κυπριακός λαός’, ως σύνολο, θα ασκήσει το δικαίωμα αυτοδιάθεσής του, και η Κύπρος, ως σύνολο, θα προσαρτηθεί στην Ελλάδα.

Με άλλα λόγια, θα επιτυγχανόταν η ‘Ένωση’…

Ούτε οι Τουρκοκύπριοι ούτε η Τουρκία είχαν κάποια ‘εναλλακτική’ σ’ αυτό το ‘εθνικό ιδανικό’ με τόσο βαθιές ιστορικές ρίζες…

Οι ηγέτες της ‘μουσουλμανικής κοινότητας’ δεν είχαν κοινή ‘στάση’ απέναντι στο ‘τι ήθελαν’.

Ωστόσο, από την αρχή, είχαν πολύ ξεκάθαρη ιδέα για το ‘τι δεν ήθελαν’.

Σε όλη τη σύγχρονη ιστορία μας, οι Τουρκοκύπριοι αντιτάσσονταν στην ‘Ένωση’ και ποτέ δεν την αποδέχτηκαν ως ‘επιλογή’ για την επίλυση του Κυπριακού.

Όμως, δεν ήταν καθόλου εύκολο να ‘ξεκαθαρίσουν’ τι ήθελαν.

Χωρίς τις ‘πονηρές’ τακτικές της Βρετανίας, της ιδιοκτήτριας της Κύπρου, ίσως να μην είχαν αναπτύξει καν κάποια σοβαρή ‘θέση’ για την Κύπρο…

Χάρη στην ενθάρρυνση της Βρετανίας, αφού δοκίμασαν μερικές άλλες λύσεις, στήριξαν τη ‘διχοτόμηση’ στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’50…

Έτσι, απέναντι στα αιτήματα των Ελληνοκυπρίων για αυτοδιάθεση, επέμειναν στη ‘διπλή αυτοδιάθεση’…

Πέρασαν ακριβώς 71 χρόνια από το 1954.

Ούτε η ‘αυτοδιάθεση’ των Ελληνοκυπρίων ούτε η ‘διπλή αυτοδιάθεση’ των Τουρκοκυπρίων πραγματοποιήθηκε.

Στο μεταξύ, ιδρύθηκε η ‘Κυπριακή Δημοκρατία’, ακολούθησαν χρόνια εθνοτικής βίας και η ‘πλήρης διαίρεση’ το 1974…

Στο τελευταίο του βιβλίο, με τίτλο ‘Το Νησί’, ο καθηγητής Νιγιαζί Κιζιλγιουρέκ ασχολείται μ’ όλη αυτή τη διαδικασία και αναλύει τα ‘ορόσημα’ στο ταξίδι προς την ‘αυτοδιάθεση’ χωρίς να χάνεται σε υπερβολικές ιστορικές λεπτομέρειες.

Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι ο ‘πλούτος σε πηγές και διαστάσεις’.

Η ‘πολυγλωσσία’ του συγγραφέα μάς επιτρέπει να διαβάσουμε στοιχεία από αγγλικές, τουρκικές και ελληνικές πηγές σχετικά με διαφορετικές πολιτικές που αφορούν τις ίδιες περιόδους.

Νομίζω πως από αυτή την άποψη, το βιβλίο ξεχωρίζει από εκατοντάδες άλλα βιβλία για τη σύγχρονη ιστορία μας. Παρουσιάζει πολύ καλά τα στάδια αλλαγής που υπέστησαν διάφορα είδη ‘εθνικών πολιτικών’ σε ένα ‘πολυδιάστατο’ πλαίσιο.

Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι, ενώ τεκμηριώνει τη 71χρονη μεταμόρφωση του φαινομένου της ‘αυτοδιάθεσης’ που αναφέραμε, στρέφει τον φακό του στα ‘αριστερά κόμματα’.

Ο Κιζιλγιουρέκ χρησιμοποιεί σχολαστικά συγκεντρωμένες αρχειακές πληροφορίες για να περιγράψει πώς το ΑΚΕΛ και τα εργατικά σωματεία απέτυχαν στο ‘εθνικό ζήτημα’ και πώς κάποιες φορές στήριξαν τη γραμμή της εκκλησίας.

Ακόμα κι όταν έρχεται σε αντίθεση με τη δική του ‘στάση’, αποφεύγει να πάρει θέση μπροστά σε ιστορικές παρατηρήσεις και επιλέγει να ‘σταθεί στη μέση’ για να ενθαρρύνει τον αναγνώστη να σκεφτεί ‘πολυδιάστατα’.

Ωστόσο, το πιο συναρπαστικό χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι ότι κλείνει με ένα ‘πακέτο προτάσεων’ στο τέλος του ιστορικού προοιμίου.

Ο Κιζιλγιουρέκ είναι ένας από τους πιο μεγάλους υπερασπιστές της ‘ομοσπονδιακής λύσης’. Μάλιστα, έχει εξαιρετικά ‘θεωρητικές’ προτάσεις, επεξεργασίες και αφηγήσεις.

Ωστόσο, με αυτό το βιβλίο, αυτός ο βετεράνος του ομοσπονδιακού κινήματος έχει φτάσει τώρα σε άλλο ‘επίπεδο’ στην απαίτησή του για ομοσπονδία.

Έχει προσθέσει ‘δομικά’ στοιχεία στον χαρακτήρα της ‘ομοσπονδιακής λύσης’ που υποστηρίζει εδώ και χρόνια.

Σύμφωνα μ’ αυτόν, ο εθνοτικός εθνικισμός εμπόδισε την ανάδυση μιας ‘κοινής βούλησης’ και μιας αίσθησης ‘κοινού πεπρωμένου’ στην Κύπρο. Δεν μπόρεσε να αναπτυχθεί μια ενιαία αίσθηση κοινωνίας και ‘πατρίδας’ στην Κύπρο. Λόγω εξωτερικών παραγόντων επίσης, δεν μπόρεσε να προσδιορίσει το δικό της κοινό μέλλον. Επομένως, είναι απαραίτητο να επιτύχουμε μια νέα αίσθηση του ‘εμείς’ που θα προκύψει από τη συγχώνευση των βουλήσεων των δύο κοινοτήτων. Αν πρόκειται να σχηματιστεί μια νέα ‘Κυπριακή Δημοκρατία’, πρέπει να είναι ένα ‘κράτος’ που θα επιτρέψει την ενίσχυση αυτής της αίσθησης του ‘εμείς’. Αυτό το νέο κράτος δεν μπορεί να χτιστεί πάνω στην αντίληψη που χαρακτήριζε την Κυπριακή Δημοκρατία που ιδρύθηκε το 1960. Η συγχώνευση των βουλήσεων είναι απαραίτητη.

Πάλι, σύμφωνα με τον Κιζιλγιουρέκ, ‘Τα δικαιώματα ιθαγένειας δεν πρέπει να προσδιορίζονται από την εθνοτική καταγωγή, το γενεαλογικό δέντρο ή τη θρησκεία’.

Ο Κιζιλγιουρέκ προτείνει μια έννοια του ‘συνταγματικού πατριωτισμού’ που δεν αρνείται τις εθνοτικές ή πολιτισμικές ταυτότητες, αλλά δεν ερμηνεύει τα δικαιώματα ιθαγένειας μέσα από το πρίσμα της πολιτισμικής ή εθνοτικής ταυτότητας…

Με άλλα λόγια, μια αίσθηση ιθαγένειας που ξεπερνά τον εθνικισμό… Μια έννοια ιθαγένειας που βασίζεται στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια ως θεμέλιο όλων των δικαιωμάτων…

‘Μια κοινή υπερ-ταυτότητα σε μια πολυεθνική ομοσπονδία’…

Φυσικά, σύμφωνα με τον συγγραφέα, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο υπό την ηγεσία ενός αριστερού κινήματος απαλλαγμένου από τον εθνοτικό εθνικισμό…

Πάλι, σύμφωνα με τον Κιζιλγιουρέκ, ‘Πρέπει να απομακρυνθούμε από το πνεύμα των συμφωνιών Λονδίνου-Ζυρίχης’.

Τα ‘εθνοτικά’ αιτήματα που συζητούνται αυτή τη στιγμή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων φέρνουν αυτό το ‘πνεύμα’, και αυτά τα αιτήματα θα μπορούσαν να μας οδηγήσουν μόνο στην ‘εθνο-ομοσπονδία’…

Ο Κιζιλγιουρέκ, που προτείνει και κάποιους πρακτικούς μηχανισμούς γι’ αυτό, περιλαμβάνει στο βιβλίο του συγκεκριμένα βήματα όπως ένα ‘σύστημα διασταυρούμενης και σταθμισμένης ψηφοφορίας’ και ‘το νομοθετικό σώμα να εκλέγει άτομα που θα υπηρετήσουν ως εναλλασσόμενοι πρόεδροι’.

Με αυτή την πρόταση στο βιβλίο του, ο Κιζιλγιουρέκ άνοιξε μια νέα σελίδα που θα διευρύνει τους ορίζοντές μας στο πλαίσιο της ομοσπονδίας.

Ολοκληρωμένος φεντεραλισμός ως απάντηση στην εθνο-ομοσπονδία…

Σε μια εποχή που η λέξη ‘ομοσπονδία’ απουσιάζει ακόμα και από τις κοινές ανακοινώσεις, πώς θα γίνει δεκτή μια ανάγνωση της ομοσπονδίας σε νέα μορφή από μια ‘υπερ’ προοπτική;

Θα το συζητήσουμε διεξοδικά αύριο το βράδυ. Θα σας περιμένουμε…

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 16.12.2025

Πηγή: ΝΙΓΙΑΖΙ ΚΙΖΙΛΓΙΟΥΡΕΚ: ΕΘΝΟΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ Ή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ;