ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΘΑ ΕΧΕΙ ΑΚΟΜΑ ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ – ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΑΓΚΥΡΑΣ ΣΕ ΟΗΕ ΚΑΙ ΗΠΑ

Δεν είχε κανένας ψευδαισθήσεις στη Λευκωσία ότι η επίσκεψη του βοηθού γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και την Αμερική, στο Τμήμα Πολιτικών και Ειρηνευτικών Υποθέσεων Μιροσλάβ Γέντσα θα άλλαζε τα πράγματα στο Κυπριακό προς το καλύτερο.

Η επίσκεψη του κ. Γέντσα στη χρονική περίοδο που πραγματοποιήθηκε είχε μεν στόχους αλλά πολύ πιο συντηρητικούς: Να μην αλλάξουν τα πράγματα προς το χειρότερο. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή «τα πράγματα τον τελευταίο καιρό κινδυνεύουν να ξεφύγουν λόγω εκλογών στο τρίγωνο Αθηνών – Άγκυρας – Λευκωσίας, με την Κύπρο (κυρίως) για μία ακόμα αφορά να κινδυνεύει να μετατραπεί σε παράπλευρη απώλεια της προεκλογικής ρητορικής Ερντογάν – Μητσοτάκη».

Ιδίως από πλευράς Ερντογάν έχει αποδειχθεί τον τελευταίο καιρό ότι η όξυνση και η εθνικιστική ρητορική βοηθούν τα ποσοστά του ΑΚP. Ακόμα και η απειλή «θα έρθουμε μια νύκτα» συσπειρώνει τους εθνικιστές του Μπαχτσελί.

Πυροσβεστικά

Προς αυτήν την κατεύθυνση πυροσβεστικά λειτούργησαν κυρίως οι ΗΠΑ, η Γερμανία και η Βρετανία μέσω των πρεσβειών τους στην Άγκυρα ούτως ώστε:

1. Η τουρκική πλευρά να κατεβάσει τους τόνους και να σταματήσει τις προκλήσεις σε μια επικίνδυνη για την περιοχή αντιπαράθεση με την Ελλάδα.

2. Η Ελλάδα να περιορίσει τις εμπρηστικές απαντήσεις που ρίχνουν λάδι στη φωτιά των εθνικιστών στην Τουρκία.

3. Η Τουρκία να ματαιώσει -προς το παρόν- τις κινήσεις επέκτασης του ανοίγματος του Βαρωσίου στην περιοχή του Αγίου Μέμνονα.

4. Να συγκρατήσει -πάντα προς το παρόν- την έξοδο των τουρκικών γεωτρητικών στην Ανατολική Μεσόγειο για δράση εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Αν κάποιες παρεμβάσεις προς την Άγκυρα βρίσκουν ανταπόκριση είναι διότι ο Ερντογάν φαίνεται να έχει αρχίσει να ελέγχει σε κάποιον βαθμό την κατάσταση. Από τη μία, η μεσολαβητική προσπάθεια της Τουρκίας στο Ουκρανικό την έχει αναβαθμίσει γεωπολιτικά, από την άλλη η ασυνεννοησία της αντιπολίτευσης να επιλέξει τον υποψήφιο που θα αντιμετωπίσει τον Ερντογάν επέτρεψε στον Τούρκο Πρόεδρο να ανακάμψει στις δημοσκοπήσεις. Εν ολίγοις, η εμμονή του ηγέτη του Κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου να κατέλθει αυτός ως υποψήφιος μάλλον ευνοεί τον Ταγίπ Ερντογάν. Αν η αντιπολίτευση βέβαια επιλέξει έναν εκ των δημάρχων Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας Εκρέμ Ιμάμογλου και Μανσούρ Γιαβάς αντίστοιχα τότε ο Ταγίπ Ερντογάν ίσως χρειαστεί να ανεβάσει κι άλλο τον πήχη της λαϊκιστικής του ρητορικής, και όχι μόνο, για να δώσει τη μάχη της επανεκλογής του.

Οι δύο πλευρές

Σε αυτό το πλαίσιο ο Μιροσλάβ Γέντσα μετέφερε τη δέσμευση του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες να παραμείνει αναμεμειγμένος στη διαδικασία αναζήτησης κοινού εδάφους για να προχωρήσει το θέμα της λύσης του Κυπριακού. Τη βούληση αυτή μετέφερε τόσο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη όσο και στον Ερσίν Τατάρ. Η ε/κ πλευρά δήλωσε έτοιμη να επανέλθει στον διάλογο υπό τον όρο ότι θα σταματήσουν οι προκλήσεις στην Αμμόχωστο, στην ΑΟΖ και στη νεκρή ζώνη. Ο υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης έκανε λόγο ακόμα και για κινήσεις μονάδων Τούρκων καταδρομέων πλησίον της πράσινης γραμμής.

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ στις δημόσιες τοποθετήσεις του κράτησε ψηλά τους τόνους εμμένοντας στη θέση ότι η λέξη κλειδί για την επίτευξη λύσης είναι «η κυριαρχική ισότητα, το κράτος μας». Όπως είπε, «η κυριαρχία μας είναι απαραίτητη για τη συνέχιση της ειρήνης. Είμαστε έτοιμοι για μια συμφωνία σε αυτό το πλαίσιο. Δεν συμφωνούμε σε μια συμφωνία που θα είναι η αρχή του τέλους μας, όπου τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και οι εγγυήσεις δεν θα υπάρχουν». Ο Ε. Τατάρ ισχυρίστηκε ότι με την κάθε νέα ημέρα η φόρμουλα των δύο κρατών κερδίζει έδαφος, προσθέτοντας ότι η διεθνής κοινότητας «έχει κατανοήσει ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία στην Κύπρο όπου η ελληνοκυπριακή διοίκηση θα είναι κυρίαρχη και ο τουρκοκυπριακός λαός θα είναι μειοψηφία. Η επίσημη διαπραγματευτική διαδικασία δεν μπορεί να ξεκινήσει χωρίς την αναγνώριση της κυριαρχίας του τουρκοκυπριακού λαού και ότι μια ομοσπονδιακή συμφωνία δεν είναι πλέον δυνατή».

Το παρασκήνιο

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης ολοκληρώνοντας τη θητεία του σε τρεις μήνες θα επιθυμούσε την έναρξη μιας νέας κινητικότητας στο Κυπριακό. Αν μη τι άλλο αυτό θα περιόριζε την κριτική που δέχεται για τη στάση του στο Μοντ Πελεράν (ακόμα και από τον ίδιο τον διαπραγματευτή του Ανδρέα Μαυρογιάννη) ότι σηκώθηκε και έφυγε, αλλά και για τους επιπόλαιους τακτικισμούς του στο Κραν Μοντανά όταν αμφισβήτησε τον ίδιο τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ μαζί με τον Νίκο Κοτζιά, όταν του ανακοίνωσε ότι η Τουρκία ήταν έτοιμη να αποδεχθεί κατάργηση των εγγυήσεων.

Τόσο διπλωμάτες του ΟΗΕ όσο και Ευρωπαίοι διπλωμάτες που εμπλέκονται αυτήν την περίοδο στο Κυπριακό αναφέρουν στον «Πολίτη» ότι η τουρκική πλευρά μέχρι πρόσφατα δήλωνε ότι «δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε οποιασδήποτε μορφή διαπραγμάτευσης με Πρόεδρο τον Νίκο Αναστασιάδη, διότι δεν μπορεί να τον επιστευτεί». Μετά το καλοκαίρι η τουρκική πλευρά δηλώνει ότι μετά τις εκλογές σε Κύπρο – Ελλάδα και Τουρκία ίσως υπάρξει ακόμα μία ευκαιρία στο Κυπριακό. Αυτό που μεταφέρεται στον «Π» είναι ότι η τουρκική πλευρά θέτει και μία προϋπόθεση: «Είμαστε έτοιμοι», λένε, χωρίς να διευκρινίζεται ακόμη επαρκώς η βάση της λύσης, «για μια σοβαρή, τελική διαπραγμάτευση υπό την προϋπόθεση ότι στην ε/κ ηγεσία θα υπάρχει κάποιος ηγέτης που θα είναι έτοιμος να διαπραγματευθεί». Όπως διευκρινίστηκε στον «Πολίτη» αν μέσα από τη θέση αυτή αφήνεται κάποια αιχμή, αυτή αφορά τον κ. Χριστοδουλίδη, όχι ως άτομο, αλλά ως έναν υποψήφιο ο οποίος υποστηρίζεται από το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ που τάσσονται κατά της λύσης. Τα κόμματα αυτά, ως γνωστόν, πλαισιώνονται από το συντηρητικό δεξιό κομμάτι του ΔΗΣΥ αλλά και του ΕΛΑΜ τα οποία τάσσονται είτε δημόσια είτε συγκεκαλυμμένα κατά της λύσης ομοσπονδίας.

Κυριαρχική ισότητα

Στο πλαίσιο των επαφών του ΟΗΕ αλλά και τρίτων διπλωματών που μεσολαβούν και συζητούν με την τουρκική και τ/κ πλευρά τίθεται επίμονα ένα ερώτημα με στόχο την πλήρη διευκρίνιση του όρου «κυριαρχική ισότητα». Η ερώτηση είναι σαφής: Διά του όρου «κυριαρχική ισότητα» εννοείτε τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών στην Κύπρο αναγνωρισμένων από τον ΟΗΕ; Η απάντηση που δίνει κατά κύριο λόγο η Άγκυρα και όχι ο Τατάρ είναι αρνητική. «Δεν επιθυμούμε κάτι τέτοιο, αναφέρουν σε όλα τα επίπεδα Τούρκοι επιτελείς», χωρίς βέβαια να μπαίνουν σε λεπτομέρειες. Ούτως ή άλλως τη λύση δύο κρατών την έχει απορρίψει κατηγορηματικά ο ΟΗΕ και το επανέλαβε την περασμένη Παρασκευή ο Κινέζος πρέσβης στη Λευκωσία, αναφερόμενος σε αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αυτό κατανόησε και η ίδια η Τουρκία όταν επιχείρησε να εντάξει τη λεγόμενη ΤΔΒΚ στη διάσκεψη των τουρκογενών κρατών στο Καζακστάν πρόσφατα. Τα Ηνωμένα Έθνη ακόμα αρνούνται να διαβουλευθούν επίσημα με το λεγόμενο κράτος για την ανανέωση της θητείας του ΟΗΕ παρά τις συνεχείς εκκλήσεις των Τουρκοκυπρίων.

Πού οδηγεί ο όρος;

Με βάση τα πιο πάνω, τι είναι ρεαλιστικό να θεωρήσουμε ότι εννοεί η τουρκική πλευρά βάζοντας στο τραπέζι τον όρο της κυριαρχικής ισότητας;

1. Δεν αποδέχεται τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας σε Ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία, όπως είχε συμφωνήσει το 2015 ο Τ/Κ ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί. Επανέρχεται στις θέσεις Ντενκτάς το 1965 και με απλά λόγια διεκδικεί ώστε η κυριαρχία που απεμπόλησαν οι δύο πλευρές για να ιδρύσουν την Κυπριακή Δημοκρατία το 1960 στη Ζυρίχη να επανέλθει και να συνεχίσει να ισχύει και μετά τη νέα συμφωνία. Κι αυτό για να επιτρέπει στους Τουρκοκύπριους, αν κάτι δεν πάει καλά (όπως δεν πήγε μετά το 1960) ως μια κυρίαρχη κοινότητα, να έχουν το δικαίωμα απόσχισης.

2. Το μεγαλύτερο πρόβλημα με την τουρκική θέση είναι ότι τίθεται a priori, δηλαδή οι Τ/Κ τη ζητούν προκαταβολικά, πριν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις και όχι ως μέρος ενός πακέτου τύπου Γκουτέρες. Αν με λίγα λόγια τους δοθεί η κυριαρχική ισότητα και αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις τότε δικαιούνται να φύγουν χωρίς κανένα αντάλλαγμα! Γι’ αυτό οι Ε/Κ δικαιολογημένα την απορρίπτουν, αφού η οποιαδήποτε αναβαθμισμένη πολιτική ή κυριαρχική ισότητα δοθεί στους Τ/Κ θα πρέπει να έχει κάποια ανταλλάγματα στο εδαφικό και το περιουσιακό.

3. Αν το κεφάλαιο κυριαρχική ισότητα κερδηθεί από τους Τ/Κ ως μέρος ενός συνολικού πακέτου και όχι προκαταβολικά, αυτό τους διασφαλίζει από αυτό που φοβούνται. Ότι δηλαδή σε περίπτωση κατάρρευσης του νέου κράτους θα παραμείνουν ως μια μη αναγνωρισμένη κοινότητα, όπως έγινε το 1960. Από την άλλη αν τα πράγματα οδηγηθούν ώς εκεί, αν δηλαδή προκύψουν λόγοι διαχωρισμού, όλες οι διαδικασίες θα γίνουν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με λίγα λόγια, αν μετά τη λύση προκύψει ξανά θέμα Κυπριακού, αυτό δεν θα αφορά τους Έλληνες και τους Τούρκους μόνο, αλλά θα είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα. Το οποίο θα λυθεί με ειρηνικό τρόπο όπως λύθηκε το πρόβλημα του Βελγίου, της Σκωτίας, της Βορείου Ιρλανδίας και της Καταλωνίας.