ENGLISH (ΑΓΓΛΙΚΑ) TÜRKÇE (ΤΟΥΡΚΙΚΑ)
Το παρόν άρθρο εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου InPeace (Inclusive Peacebuilding), το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του προγράμματος βοήθειας για την τουρκοκυπριακή κοινότητα και υλοποιείται από το Διεπιστημονικό Κέντρο για το Δίκαιο, τις Εναλλακτικές και Καινοτόμες Μεθόδους (ICLAIM) και την Πλατφόρμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (IHP). Το Έργο InPeace στοχεύει στην παραγωγή γνώσης και στην άντληση διδαγμάτων σχετικά με τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα των δικοινοτικών Τεχνικών Επιτροπών. Η Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων είναι μία από τις τεχνικές επιτροπές και το παρόν άρθρο αποσκοπεί στην αξιολόγηση των εργασιών που έχει πραγματοποιήσει η εν λόγω τεχνική επιτροπή.
Η σημασία της ενσωμάτωσης της οπτικής του φύλου στην οικοδόμηση της ειρήνης και την επίλυση των συγκρούσεων έχει αναγνωριστεί διεθνώς με την πάροδο των χρόνων. Υπάρχουν δύο σημαντικοί λόγοι πίσω από αυτό. Πρώτον, η οπτική του φύλου είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι η διαδικασία είναι δημοκρατική. Το πατριαρχικό σύστημα διαμορφώνει τις ζωές των γυναικών και επιβάλλει τους ρόλους των φύλων στις κοινωνίες, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να έχουν διαφορετικές προοπτικές και ανάγκες κατά τη διάρκεια των ειρηνευτικών διαδικασιών. Οι γυναίκες αποτελούν τουλάχιστον το ήμισυ του πληθυσμού και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να έχουν θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, σε επαρκές επίπεδο ώστε να συμβάλλουν ουσιαστικά στις ειρηνευτικές διαδικασίες. Επίσης, καθώς εξελίσσονται οι σπουδές φύλου και τα κοινωνικά κινήματα επεκτείνονται, αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο ότι η ενσωμάτωση των φύλων δεν πρέπει να σταματά μόνο στις γυναίκες. Τα άτομα με διαφορετικές ταυτότητες φύλου και σεξουαλικούς προσανατολισμούς (ΛΟΑΤΚΙ+) αξίζουν επίσης εκπροσώπηση και φωνή σε αυτές τις διαδικασίες για τον ίδιο λόγο ότι οι εμπειρίες και οι ανάγκες τους διαφέρουν. Δεύτερον, ένα ευρύ φάσμα μελετών έχει δείξει ότι η ουσιαστική συμμετοχή των γυναικών στη διαδικασία διαπραγμάτευσης καθιστά την ειρήνη πιο βιώσιμη.[1]Επιπλέον, καθώς οι χώρες επιτυγχάνουν υψηλότερα επίπεδα ισότητας των φύλων, μειώνεται η πιθανότητα αναζωπύρωσης των συγκρούσεων.[2] Συνεπώς, η οπτική του φύλου είναι απαραίτητη για την πρόληψη της επανεμφάνισης των συγκρούσεων και την επίτευξη μιας βιώσιμης ειρηνευτικής συμφωνίας.
Οι διαπραγματευτικές διαδικασίες στην Κύπρο αντιμετωπίζουν εδώ και καιρό επικρίσεις σχετικά με το πώς παραβλέπεται το φύλο και ότι δεν υπάρχει επαρκής εκπροσώπηση των γυναικών στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι γυναίκες και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής σπάνια συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις. Ακόμα και αν κάποιες γυναίκες ήταν παρούσες κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων, ο ρόλος τους ήταν πολύ περιορισμένος σε σύγκριση με τους άνδρες ομολόγους τους. Το 2015, οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων ανακοίνωσαν τη σύσταση της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Ισότητα των Φύλων με εντολή να προωθήσει την εκπροσώπηση των γυναικών και τις προοπτικές της ισότητας των φύλων στη διαδικασία διευθέτησης. Η Επιτροπή εισήχθη ως μία από τις 12 Δικοινοτικές Τεχνικές Επιτροπές στην Κύπρο που εργάζονται για την «αντιμετώπιση θεμάτων που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, μέσω της ενθάρρυνσης και διευκόλυνσης της μεγαλύτερης αλληλεπίδρασης και κατανόησης μεταξύ των δύο κοινοτήτων» και λειτουργεί υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Η εξέλιξη αυτή χαιρετίστηκε από πολλές φεμινίστριες και ακτιβίστριες για την ειρήνη που εργάζονται για μια βιώσιμη ειρήνη στην Κύπρο.
Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή υλοποίησε διάφορες δραστηριότητες, εστιάζοντας κυρίως στη συμμετοχή των γυναικών στις ειρηνευτικές διαδικασίες, μέσω της διοργάνωσης πάνελ και σεμιναρίων. Εκτός από αυτό, το κύριο αποτέλεσμα που είχε η Επιτροπή είναι η σύνταξη του Σχεδίου Δράσης που ανακοινώθηκε πριν από δύο χρόνια (Πλήρης τίτλος: Σχέδιο δράσης σχετικά με τον τρόπο διασφάλισης της πλήρους, ισότιμης και ουσιαστικής συμμετοχής των γυναικών στη διαδικασία διευθέτησης/μια ενδεχόμενη διαδικασία διευθέτησης), το οποίο θα συζητηθεί παρακάτω. Ενώ ορισμένες άλλες Τεχνικές Επιτροπές, όπως αυτές για την Πολιτιστική Κληρονομιά, την Υγεία και την Εκπαίδευση, εργάστηκαν σε έργα με συγκεκριμένα αποτελέσματα που ωφελούν και τις δύο κοινότητες στην Κύπρο, η Τεχνική Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων δεν ασχολήθηκε με τέτοιου είδους εργασίες. Η Επιτροπή αργότερα έγινε μία από τις Επιτροπές που στερούνται τακτικών συνεδριάσεων και καλής συνεργασίας, γεγονός που μπορεί να είναι αποτέλεσμα των ελλείψεων στη δομή και τις μεθόδους εργασίας της μέχρι σήμερα.
Πρωτίστως, παρά το ευρύ πεδίο εφαρμογής των θεμάτων φύλου, οι τομείς εστίασης της Επιτροπής παραμένουν απροσδιόριστοι. Η καθιέρωση ενός πλαισίου που θα περιγράφει συγκεκριμένους τομείς και κύριες δραστηριότητες θα μπορούσε να προσφέρει σαφήνεια και κατεύθυνση. Επιπλέον, η Επιτροπή αντιμετωπίζει ασάφεια όσον αφορά την προσέγγισή της στις μελέτες φύλου, αφήνοντας ασαφή τον ορισμό της έννοιας. Δεν είναι βέβαιο αν η Επιτροπή θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στα δικαιώματα των γυναικών ή θα υιοθετήσει μια πιο συμπεριληπτική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει τόσο τις γυναίκες όσο και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Αφού δοθεί το πλαίσιο των εργασιών τους, η υλοποίηση των δραστηριοτήτων τους θα εξαρτηθεί από τη διαθέσιμη χρηματοδότηση, δεδομένου ότι οι Τεχνικές Επιτροπές δεν διαθέτουν προϋπολογισμό που να διατίθεται από τους ηγέτες των κοινοτήτων. Ωστόσο, η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης των Τεχνικών Επιτροπών, διαθέτοντας 32,4 εκατ. ευρώ κονδύλια στην Τεχνική Επιτροπή Πολιτιστικής Κληρονομιάς από το 2011 και 2 εκατ. ευρώ για τη στήριξη του έργου των άλλων Τεχνικών Επιτροπών στο πλαίσιο της διευκόλυνσης στήριξης των Τεχνικών Επιτροπών από το 2019. Παρά την μη πλήρη αξιοποίηση της δαπάνη της 1ης φάσης της Διευκόλυνσης Στήριξης (337.000 ευρώ δεν δαπανήθηκαν), η Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων ζήτησε μόνο 800 ευρώ για μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης σχετικά με τη συμβολή των γυναικών στις συνομιλίες για το Κυπριακό.
Επιπλέον, το Σχέδιο Δράσης που παρουσίασε η Επιτροπή είναι ένα δισέλιδο έγγραφο που παρέχει συστάσεις σχετικά με την εκπροσώπηση των γυναικών, τη συμπερίληψη της νεολαίας και της κοινωνίας των πολιτών και τις προοπτικές της ισότητας των φύλων στη διαδικασία διευθέτησης. Ενώ η έμφαση στη συμπερίληψη της κοινωνίας των πολιτών είναι ζωτικής σημασίας, η Επιτροπή δεν απευθύνθηκε σε οργανώσεις που εστιάζουν στο φύλο εντός της κοινωνίας των πολιτών ή στη νεολαία, τόσο κατά τη διάρκεια της σύνταξης όσο και σε μεταγενέστερες δραστηριότητες. Παρόλο που η επιτροπή είναι μια επιτροπή που θα απαιτούσε έντονο διάλογο και συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών λόγω του τομέα εργασίας της, η δέσμευση αυτή δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί. Επίσης, είναι άγνωστη η κατάσταση της εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης, το οποίο υπεγράφη από τους δύο ηγέτες τον Φεβρουάριο του 2022.
Τέλος, ίσως μια από τις πιο χρήσιμες πρωτοβουλίες που θα μπορούσε να αναλάβει η Επιτροπή θα ήταν να κατανοήσει καλύτερα τις ανάγκες των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ μέσω της εμπλοκής με την κοινωνία των πολιτών, να τους βοηθήσει να αντανακλούν αυτές τις ανάγκες στις διαπραγματεύσεις και να υποστηρίξει μια πιο συμπεριληπτική ειρηνευτική διαδικασία. Δεδομένης της επικρατούσας πατριαρχικής δυναμικής στις ειρηνευτικές διαδικασίες της Κύπρου, που χαρακτηρίζεται από περιορισμένη διαφάνεια και λογοδοσία, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Τεχνική Επιτροπή για την Ισότητα των Φύλων συχνά δεν λαμβάνει επαρκή υποστήριξη από τους πολιτικούς ηγέτες. Δυστυχώς, φαίνεται ότι και οι δύο ηγέτες στερούνται ενδιαφέροντος για την υιοθέτηση του οράματος της ισότητας των φύλων στις διαπραγματεύσεις και τις δραστηριότητές τους. Αυτό αναμφίβολα υπονομεύει την πρόοδο και συμβάλλει στη συνολική αδύναμη επίδοση στην αντιμετώπιση των ζητημάτων ισότητας των φύλων.
Η παρούσα δημοσίευση χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το περιεχόμενό της αποτελεί αποκλειστική ευθύνη της ICLAIM και της Πλατφόρμας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και δεν αντανακλά κατ’ ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
[1] Jana Krause, Werner Krause & Piia Bränfors, ‘Women’s Participation in Peace Negotiations and the Durability of Peace’ 1 International Interactions 32.
[2] Mary Caprioli, ‘Primed for Violence: The Role of Gender Inequality in Predicting Internal Conflict’ (2005) 49 International Studies Quarterly 161, Valerie M Hudson and others, ‘The Heart of the Matter: The Security of Women and the Security of States’ (2009) 33 International Security 7, Jenny Birchall, ‘Gender as a Causal Factor in Conflict’ (2019) < https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5c866142ed915d07cc393a23/549_Gender_as_A_Causal_Factor_in_Conflict.pdf
Πηγή: ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ
