ENGLISH (ΑΓΓΛΙΚΑ) TÜRKÇE (ΤΟΥΡΚΙΚΑ)
Οι δηλώσεις του Προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην πτήση επιστροφής από το Κατάρ προ ημερών για τις εκλογές στην Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου (ΤΔΒΚ) προκάλεσαν συζητήσεις. Οι δηλώσεις αυτές είχαν διαφορετικές επιδράσεις και αντιδράσεις σε διάφορους κύκλους, ωστόσο ορισμένα ιστορικά γεγονότα για το νησί της Κύπρου αποτελούν κατοχυρωμένο τμήμα του διεθνούς δικαίου. Επομένως, δεν μπορούν να αλλάξουν με λόγια, όσο κι αν το επιθυμεί κανείς.
Ας δούμε όμως πρώτα το σχετικό απόσπασμα από το δημοσίευμα του Πρακτορείου Anadolu (AA):
«Σε απάντηση στην ερώτηση «Τον Οκτώβριο θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές στην Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου. Πώς εκτιμάτε κατά πόσον τα αποτελέσματα των εκλογών ενέχουν κινδύνους για τα κέρδη και τις διεκδικήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο;», ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου θα διεξαγάγει τις εκλογές της υπό την εποπτεία της ανεξάρτητης δικαιοσύνης της, ως κυρίαρχο κράτος.
«Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου είναι αδελφή μας. Θεωρούμε τα δικαιώματα και τα συμφέροντά της ως δικά μας δικαιώματα και συμφέροντα. Δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να επέμβει σε αυτά», τόνισε ο Ερντογάν, υπογραμμίζοντας ότι η Τουρκία διαθέτει νομίμως αναγνωρισμένα δικαιώματα εγγυήτριας δύναμης, βάσει του διεθνούς δικαίου και των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών.
Ο Ερντογάν σημείωσε ότι τα δικαιώματα αυτά εγγυώνται την ύπαρξη της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου και τη θαλάσσια δικαιοδοσία της στην Ανατολική Μεσόγειο, ανεξάρτητα από το ποιο πολιτικό κόμμα θα αναλάβει την εξουσία. Ο Ερντογάν επισήμανε ότι η Κύπρος υπήρξε επί χρόνια πεδίο παιχνιδιού περιφερειακών και παγκόσμιων δυνάμεων, τονίζοντας ότι η πρόσφατη ιστορία έχει δείξει πόσο αιματηρά μπορούν να είναι τα παιχνίδια αυτά.
Ο Ερντογάν είπε: «Κανείς δεν πρέπει να παίζει παιχνίδια που θα προκαλέσουν νέα βάσανα στο νησί της Κύπρου. Ούτε εμείς ούτε ο τουρκοκυπριακός λαός έχουμε ξεχάσει όσα έχουμε περάσει. Οι μνήμες μας παραμένουν ζωντανές με τον πόνο. Κανείς δεν μπορεί να κάνει τους Τουρκοκύπριους να υποφέρουν ξανά παρόμοιο πόνο. Δεν θα το επιτρέψουμε. Εύχομαι καλή επιτυχία στις εκλογές της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου».
Ας προχωρήσουμε τώρα στα σχόλιά μου για το δημοσίευμα και ας αξιολογήσουμε τις δηλώσεις.
Τι κατάλαβα λοιπόν εγώ;
Ο Πρόεδρος Ερντογάν τόνισε ρητά το διεθνές δίκαιο και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ όταν αναφέρθηκε στο δικαίωμα εγγύησης της Τουρκίας, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για μια νόμιμη θέση. Στο πλαίσιο αυτό, θέλω να επισημάνω ότι η ερώτηση δεν ήταν αυτοσχέδια – το μήνυμα έχει ουσιαστικά προετοιμαστεί και στοχεύει κάπου.
Επιπλέον, με τη δήλωσή του ότι «τα δικαιώματα αυτά εγγυώνται την ύπαρξη της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου και τη θαλάσσια δικαιοδοσία της στην Ανατολική Μεσόγειο, ανεξάρτητα από το ποιο πολιτικό κόμμα θα αναλάβει την εξουσία», καθιστά σαφές ότι δεν υπάρχει περιθώριο συζήτησης όσο η κατάσταση στο νησί παραμένει ως έχει.
Πράγματι, το κεφάλαιο Ασφάλειας και Εγγυήσεων αποτελεί ένα από τα έξι κεφάλαια των διαπραγματεύσεων για λύση του Κυπριακού. Κατά τη γνώμη μου, είναι το κρισιμότερο, μαζί με το κεφάλαιο Διακυβέρνησης και Κατανομής Εξουσίας.
Όπως έχω επανειλημμένως υποστηρίξει γραπτά και προφορικά, αυτά τα δύο κεφάλαια αποτελούν τον πυρήνα της διαπραγμάτευσης – την καρδιά του ανταλλάγματος.
Μη με παρεξηγήσετε – φυσικά το εδαφικό και το περιουσιακό είναι επίσης μέρος των διαπραγματεύσεων, όμως η κύρια αντιπαράθεση εστιάζεται σε αυτά τα δύο κεφάλαια.
Αφήνοντας όμως αυτό στην άκρη, αν εξετάσουμε πώς αντηχούν εδώ τα λόγια του Προέδρου Ερντογάν, διαπιστώνουμε σημαντικές διαφορές.
Ξεκινώντας από την πιο σύντομη ερμηνεία, οι υποστηρικτές του Τουφάν Ερχουρμάν εκλαμβάνουν τα λόγια αυτά ως «η Τουρκία δεν θα ενδιαφερθεί ποιος θα εκλεγεί, άρα ο δρόμος μας είναι ελεύθερος».
Κάτι τέτοιο ισχύει εν μέρει, αλλά κατά τη γνώμη μου πρόκειται για επιφανειακή ανάγνωση, γιατί ο Ερντογάν μίλησε χωρίς να αγνοήσει τις συμφωνίες Εγγύησης και Συμμαχίας που έχει υπογράψει η Τουρκία – είναι τόσο απλό.
Επιπλέον, τόσο ο αναπληρωτής του, Τζεβντέτ Γιλμάζ, όσο και ο Πρόεδρος της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης, Νουμάν Κουρτουλμούς, υποστήριξαν έντονα και ανοιχτά τη λύση των δύο κρατών σε συναντήσεις με κοινοτάρχες που μεταφέρθηκαν από την ΤΔΒΚ στην Άγκυρα – προφανώς για να διαμορφώσουν αντιλήψεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, δεν μπορώ να προσδιορίσω αν ο δρόμος είναι πράγματι ελεύθερος για τον υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος, Ερχουρμάν. Αν η Τουρκία επιμείνει σε αυτή την πολιτική, παραμένει ασαφές ποια στρατηγική πειθούς θα υιοθετήσει ο Ερχουρμάν σε περίπτωση εκλογής του. Ο χρόνος θα δείξει.
Ωστόσο, είναι φανερό ότι οι δηλώσεις έγιναν δεκτές με πολύ μεγαλύτερο ενθουσιασμό στη δεξιά πτέρυγα. Πιο σωστά, λειτούργησαν ως μια «ασίστ» που επαναφέρει στο προσκήνιο τις παλιές σοβινιστικές ρητορείες!
Για παράδειγμα, ο Πρωθυπουργός Ουνάλ Ουστέλ, που δεν διαθέτει την παραμικρή ικανότητα όσον αφορά στο Κυπριακό ζήτημα, συνδύασε τις δηλώσεις του Ερντογάν και άλλων αξιωματούχων και κατέληξε: «Λύση δύο κρατών σημαίνει εγγυήσεις», για να συνεχίσει με τα εύγλωττα τουρκικά του: «Ομοσπονδία σημαίνει καμία εγγύηση».
Οι προσπάθειες να πειστεί ο κόσμος ότι η Τουρκία είναι εγγυήτρια μόνο της ΤΔΒΚ και όχι ολόκληρης της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν εντατικοποιηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Οι προσπάθειες αυτές όμως συγκρούονται με την πασίγνωστη συμφωνία του 1959.
Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν, η απάντηση του Μουσταφά Ακιντζί, του τελευταίου εκλεγμένου ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, είναι χαρακτηριστική: «Αν όσοι ισχυρίζονται ότι διοικούν την τουρκοκυπριακή κοινότητα και υποστηρίζουν ότι ‘εγγυήσεις σημαίνει δύο κράτη’ μπουν στον κόπο να ρίξουν μια ματιά στη συμφωνία εγγύησης, θα διαπιστώσουν ότι ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Αν τη διαβάσουν, θα δουν ότι η εγγύηση αφορά την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και τη συνταγματική τάξη της Κύπρου. Επομένως, τα λόγια αυτά προέρχονται είτε από άγνοια είτε από σκόπιμη παραμόρφωση για εκλογικούς λόγους. Και στις δύο περιπτώσεις, πρέπει να διορθωθούν. Οι εκλογικές περίοδοι οφείλουν να είναι διαδικασίες φώτισης της κοινωνίας, όχι εξαπάτησής της».
Όπως ακριβώς είπε ο κ. Ακιντζί στην τελευταία του φράση, οι εκλογές σε αυτόν τον τόπο χρησιμοποιούνται για να εξαπατηθεί ο κόσμος, όχι για να φωτιστεί!
Παρομοίως, ο ερευνητής και συγγραφέας Μετέ Χαταΐ, που ήταν χθες καλεσμένος στην εκπομπή μου, απάντησε στις δηλώσεις του Πρωθυπουργού λέγοντας: «Η λύση των δύο κρατών από μόνη της σημαίνει παραίτηση από τα δικαιώματα εγγυήτριας δύναμης επί ολόκληρου του νησιού. Επιπλέον, σημαίνει παραίτηση από τα δικαιώματα επί των θαλασσών στο νότιο τμήμα του νησιού. Όσοι το υποστηρίζουν αυτό δεν αντιλαμβάνονται τι ζητούν».
Ειλικρινά, ενώ συμφωνώ με τον Μετέ Χαταΐ, εγώ πιστεύω ότι το αντιλαμβάνονται πολύ καλά. Γιατί η γενική νοοτροπία πίσω από αυτή τη λογική είναι μια επεκτατική, υπεροπτική, εχθρική αντίληψη που λέει: «Ό,τι είναι δικό μου είναι δικό μου· ό,τι ανήκει στους Ελληνοκύπριους είναι επίσης δικό μου».
Η θέση ότι «ομοσπονδία σημαίνει απουσία εγγυήσεων» είναι επίσης λανθασμένη, γιατί ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία των διαπραγματεύσεων για λύση του Κυπριακού είναι «ένας νέος μηχανισμός που θα απαντά στις ανησυχίες ασφαλείας και των δύο πλευρών». Οτιδήποτε άλλο είναι ανεφάρμοστο.
Το πρώτο άρθρο του Εγγράφου Γκουτέρες που παρουσιάστηκε στο Κραν-Μοντανά, την πιο πρόσφατη ουσιαστική διαπραγμάτευση για το Κυπριακό, αναφέρεται ακριβώς σε αυτό το ζήτημα.
Εκεί, ο Γενικός Γραμματέας μιλάει για ένα νέο σύστημα με τη φράση: «ένα σύστημα εγγυήσεων που προβλέπει μονομερή παρέμβαση είναι ξεπερασμένο».
Η Τουρκία και οι άλλες εγγυήτριες δυνάμεις έθεσαν το ζήτημα αυτό στο τραπέζι εκεί. Η Τουρκία μάλιστα εξέπληξε ολόκληρο τον κόσμο όταν μίλησε για αποχώρηση των στρατευμάτων της. Πρόκειται για πρωτοφανείς εξελίξεις στην ιστορία του Κυπριακού.
Παρ’ όλα αυτά, ο Ελληνοκύπριος ηγέτης εκείνη την εποχή, Νίκος Αναστασιάδης, υιοθέτησε το σύνθημα «μηδέν στρατεύματα, μηδέν εγγυήσεις» ως αφετηρία για τις διαπραγματεύσεις, με αποτέλεσμα οι συνομιλίες να καταρρεύσουν τελικά εξαιτίας αυτού.
Εκπρόσωποι της δεξιάς πτέρυγας προσπάθησαν να θάψουν το Έγγραφο Γκουτέρες παρουσιάζοντας το σύνθημα του Αναστασιάδη ως περιεχόμενό του, αλλά όλοι γνωρίζουμε καλά ότι πρόκειται για παραμόρφωση. Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο στο έγγραφο!
Εν τέλει, όποιος κι αν μιλήσει, όπως κι αν συμπεριφερθεί ή όσα κι αν ισχυριστεί, αν πρόκειται να υπάρξει λύση στην Κύπρο, θα περιλαμβάνει έναν νέο μηχανισμό ασφαλείας. Η δημιουργία αυτού του μηχανισμού χωρίς την Τουρκία είναι αδύνατη. Τα λόγια του Ερντογάν στην ουσία προοιωνίζουν κάπως αυτή την κατεύθυνση.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο εργαλείο παραμόρφωσης που χρησιμοποιούν όσοι υπερασπίζονται το status quo μέσω του σοβινισμού είναι η καλλιέργεια φόβου και παράνοιας γύρω από τις ανησυχίες ασφαλείας των ανθρώπων.
Λίγο πριν τις εκλογές – μόλις ένας μήνας απομένει – η ημερήσια διάταξη έχει επιστρέψει στις ίδιες παλιές, γνωστές σοβινιστικές ρητορείες, ακριβώς επειδή οι κύκλοι αυτοί στερούνται ορθολογικής πολιτικής ή οράματος.
Να είστε σίγουροι ότι τις επόμενες ημέρες, όχι μόνο οι εγγυήσεις αλλά και το εδαφικό θα κυριαρχήσουν στην ημερήσια διάταξη. Οι ίδιοι κύκλοι θα κατηγορήσουν την παράταξη του Ερχουρμάν ότι «παραχωρεί τη γη μας», αναφέροντας και τον χάρτη που παρουσίασε ο Μουσταφά Ακιντζί στο Κραν-Μοντανά – με γνώση, βεβαίως, της Τουρκίας.
Αυτό θα συνοδευτεί ξανά από τις γνωστές παραμορφώσεις περί «φόρτωσης σε πλοία και απέλασης».
Ελπίζω ο Τουφάν Ερχουρμάν να έχει σαφείς και ξεκάθαρες απαντήσεις σε αυτούς τους ισχυρισμούς…
Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 19.09.2025
