ENGLISH (ΑΓΓΛΙΚΑ) TÜRKÇE (ΤΟΥΡΚΙΚΑ)
Μια 85χρονη Μεγάλη Κυρία… Μια Κύπρια με 6 παιδιά, 14 εγγόνια και 17 δισέγγονα. Γεννήθηκε ως Ελληνοκύπρια, παντρεύτηκε σε ηλικία 14 ετών και μετά πήρε το όνομα Αϊσέλ [Aysel] … Μετά τον πόλεμο άρχισε να ζει στον Καραβά…
▶«Παντρεύτηκα πολύ μικρή. Ήμουν 14 ετών… Γέννησα όταν ήμουν 16 ετών. Ο σύζυγός μου με έκλεψε και έτσι παντρευτήκαμε. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Κύπρου, η Γεροσκήπου… Ήταν ένα μικτό χωριό. Η πλειοψηφία ήταν Ελληνοκύπριοι… Ωστόσο, οι Τουρκοκύπριοι ήταν πλουσιότεροι, είχαν πολλές ιδιοκτησίες και οι Ελληνοκύπριοι δούλευαν για τους Τουρκοκύπριους».
▶«Πολλοί από αυτούς παντρεύτηκαν, ακόμα και πριν από μένα… Όσοι ήθελαν να παντρευτούν μπορούσαν να αλλάξουν θρησκεία. Οι άνθρωποι ζούσαν και εργάζονταν μαζί- ήμασταν ένα μικτό χωριό. Όταν παντρευτήκαμε, άλλαξα τη θρησκεία μου, οικειοθελώς… Ήμουν παιδί, έτσι κι αλλιώς… Ούτε μπορούσαμε να κάνουμε επίσημο γάμο».
▶«Έμαθα τουρκικά πολύ γρήγορα… Τα έμαθα ακούγοντάς τα από την οικογένεια του συζύγου μου… Όταν τα παιδιά μου μεγάλωσαν και πήγαν στο σχολείο, τα έμαθα μαζί τους».
▶«Δεν υπάρχει συμφωνία… Κανείς δεν είναι πρόθυμος να καταλήξει σε μια συμφωνία… Μετά από αυτόν τον πόλεμο, ήμασταν όλοι κατεστραμμένοι… Τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι… Οι άνθρωποι δεν έχουν κανένα πρόβλημα μεταξύ τους. Όποιος έχει κεκτημένο συμφέρον σε αυτό το θέμα είναι αυτός που προκαλεί το πρόβλημα… Ρίξτε μια ματιά και δείτε ποιος παίρνει ποιες θέσεις… Σε ποιον θα ανήκε όλος αυτός ο πλούτος αν δεν είχε γίνει ο πόλεμος;»
Γεννήθηκε ως Ελληνοκύπρια στο χωριό της Γεροσκήπου στην Πάφο και μεγάλωσε ως Τουρκοκύπρια. Έχει ενσαρκώσει την ταυτότητα, τον πολιτισμό και τις κοινωνικές επιρροές που η ιστορία και η γεωγραφία προσδίδουν στους ανθρώπους. Σε ηλικία 14 ετών παντρεύτηκε έναν Τουρκοκύπριο και άλλαξε το όνομά της. Ήταν το 14ο παιδί της μητέρας της. Μετά τον πόλεμο, ήρθε στο βορρά και εγκαταστάθηκε στον Καραβά- τα αδέλφια και οι γονείς της έμειναν στο νότο.
Ρωτάω: «Το όνομά σου;» και μου λέει: «Αϊσέλ Γκιουβένσοϊ [Aysel Güvensoy]».
Είναι 85 ετών…
Ενώ μιλάει για τα παιδικά της χρόνια, ρωτάω επίσης, «Πώς σε έλεγαν τότε, το μικρό σου όνομα;»…
«Μη με ρωτάς αυτό… Δεν θα σου πω…», απαντάει…
«Είσαι πολύ περίεργος… Μην είσαι τόσο αδιάκριτος», λέει.
Έχει 6 παιδιά… 14 εγγόνια… 17 δισέγγονα…
«Παντρεύτηκα στα 14 και γέννησα στα 16…»
Πρώτα, πάω πίσω στα παιδικά της χρόνια…
«Γεννήθηκα στη Γεροσκήπου, γνωστή για το λουκούμι της, ανάμεσα στην Πάφο και τη Λεμεσό. Πήγα σε ένα αγγλικό σχολείο για τέσσερα χρόνια… Τραγουδούσαμε αγγλικούς ύμνους το πρωί… Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Βασίλισσας… Πήγαινα στο σχολείο πριν να είμαι αρκετά μεγάλη, δεν με άφηναν να μπω… Με δέχτηκαν στο σχολείο στην ηλικία των 7 ετών…»
«Οι γονείς μου είναι επίσης από τη Γεροσκήπου. Η μαμά μου έκανε 14 παιδιά, από τα οποία τα 7 έζησαν. Εγώ είμαι το 14ο παιδί… Ο παππούς μου ήταν πολύ πλούσιος… Σύμφωνα με τη μητέρα μας, στον πατέρα μου άρεσε να πίνει πολύ. Πούλησε τα χωράφια μας, ένα προς ένα. Είχε μεγάλη περιουσία… Η μητέρα μου δούλευε στο αγρόκτημα, για μια Γερμανίδα… Ο πατέρας μου πήγαινε και μάζευε χαρούπια και κάνναβη- πέθανε στην ηλικία των 63 ετών, πολύ νωρίς… Η μητέρα μου πέθανε ενώ ήμασταν στο βορρά».
Παιδικοί γάμοι… Υπάρχει μια έντονη αντίδραση σε αυτό τώρα, φυσικά… Υποθέτω ότι δεν υπήρχε τέτοια ευαισθητοποίηση εκείνη την εποχή… Μιλάμε στην θεία Αϊσέλ για το πώς παντρεύτηκε… Μας φιλοξενεί στο σπίτι της στον Καραβά… Η εγγονή της είναι μαζί μας, και η κόρη της… Μαγειρεύει πολύ φαγητό, επιδόρπια, σούπες για όλους μας… Μας καλωσορίζει στο τραπέζι της όπως μας καλωσορίζει στην καρδιά της- με έναν ειλικρινή, γνήσιο, χαρούμενο τρόπο…
«Παντρεύτηκα πολύ μικρή. Ήμουν 14 ετών… Γέννησα όταν ήμουν 16 ετών. Ο σύζυγός μου με έκλεψε και έτσι παντρευτήκαμε. Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Κύπρου, η Γεροσκήπου… Ήταν ένα μικτό χωριό. Για παράδειγμα, εκεί ήταν η οικογένεια του Ισμάηλ Μπεϊζάντε [İsmail Beyzade]… Η πλειοψηφία ήταν Ελληνοκύπριοι… Ωστόσο, οι Τουρκοκύπριοι ήταν πλουσιότεροι, είχαν πολλές ιδιοκτησίες και οι Ελληνοκύπριοι δούλευαν για τους Τουρκοκύπριους».
«Πολλοί από αυτούς παντρεύτηκαν, ακόμα και πριν από μένα»
«Έχουν γίνει πολλοί γάμοι μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων;», ρωτώ.
Ήταν η εποχή των Βρετανών… Στην Κυπριακή Δημοκρατία, ο γάμος μεταξύ δύο μελών διαφορετικών κοινότητων εξαρτάται από τη «θρησκευτική μεταστροφή»… Διαφορετικά, απαγορεύεται…
«Ναι, πράγματι… Πολλοί από αυτούς παντρεύτηκαν, ακόμα και πριν από μένα… Όσοι ήθελαν να παντρευτούν μπορούσαν να αλλάξουν θρησκεία. Υπήρχαν πολλοί τέτοιοι γάμοι και στην πόλη… Η Αϊτέν [Ayten] παντρεύτηκε… Η Εμέτε [Emete] παντρεύτηκε, η Μαρία παντρεύτηκε… Υπήρχαν πολλοί γάμοι μεταξύ των δύο κοινοτήτων… Οι άνθρωποι ζούσαν και δούλευαν μαζί, ήμασταν ένα μικτό χωριό. Όταν παντρευτήκαμε, άλλαξα τη θρησκεία μου, οικειοθελώς… Ήμουν παιδί, ούτως ή άλλως… Ούτε μπορούσαμε να κάνουμε επίσημο γάμο.»
Η Αϊσέλ Γκιουβένσοϊ το έσκασε με τον Σαλίχ [Salih], με τον οποίο δούλευε στο αγρόκτημα. Φυσικά, το όνομά της ήταν διαφορετικό τότε… Ρωτάω για το αγρόκτημα…
«Χιλιάδες στρέμματα με χωράφια, λιμνούλες, ζώα… Στην πραγματικότητα ήταν μια πολύ μεγάλη φάρμα… Ο ιδιοκτήτης ήταν Τουρκοκύπριος, αλλά μετά την πούλησε σε μια Γερμανίδα… Εμίλια… Δούλευα απ’ όταν ήμουν παιδί. Πήγα στο δημοτικό σχολείο για τέσσερα χρόνια και μετά άρχισα να δουλεύω, δεν σπούδασα. Άρχισα να εργάζομαι στην ηλικία των 10 ετών…»
«Ήμασταν ένα υποδειγματικό ζευγάρι»
Ρωτάω: «Μιλούσατε καθόλου τουρκικά;»
«Πώς θα μπορούσα; Ο Σαλίχ μιλούσε ελληνικά… Ο σύζυγός μου μπορούσε να διαβάζει και να γράφει ελληνικά καλύτερα από μένα… Ήταν 9 χρόνια μεγαλύτερός μου…»
Τότε, φυσικά, ακολουθεί η ερώτηση «Πώς παντρευτήκατε;»…
«Σε εκείνη την ηλικία, δεν μπορούσα να καταλάβω ούτε τον έρωτα, ούτε το να έχω σύζυγο… Κάποιος επισκέφθηκε την οικογένειά μου για να ζητήσει το χέρι μου εκ μέρους του… Ήταν ένας ράφτης, ένας Ελληνοκύπριος… Ο Σαλίχ τον έστειλε στην οικογένειά μου για το σκοπό αυτό… Οι γονείς μου δέχτηκαν… Τα αδέλφια μου επίσης… Γίναμε ένα υποδειγματικό ζευγάρι… Η οικογένεια του Σαλίχ φοβόταν ότι ο γιος τους θα σκοτωνόταν… Παντρευτήκαμε το 1953… Δεν υπήρχαν συγκρούσεις τότε. Δεν κάναμε γάμο. Παντρευτήκαμε στο σπίτι του Χουσεΐν Κιουφουνιέλι [Hüseyin Köfünyeli], εν τη παρουσία ενός χότζα… Ο ιμάμης τέλεσε το γάμο μας… Δεν κάναμε επίσημο γάμο γιατί ήμουν ανήλικη… Παντρευτήκαμε αφότου κάναμε τέσσερα παιδιά… Άλλαξα το όνομά μου σε Αϊσέλ Σαλίχ. Έδωσα όρκο. Όταν ήμουν παιδί, πηγαίναμε στην εκκλησία, φυσικά… Μετά νήστευα και πήγαινα και στο τζαμί. Δεν προσπάθησα να εξαπατήσω κανέναν… Έδωσα σε όλα μου τα παιδιά ονόματα της οικογένειας του συζύγου μου… Τα αδέλφια μου πάντα αγαπούσαν τον σύζυγό μου… Και η οικογένειά μου επίσης…»
«Δεν είχαμε συγκρούσεις στο χωριό μας»
Η εμπειρία της Αϊσέλ Γκιουβένσοϊ από τις συγκρούσεις που χώρισαν την Κύπρο ήταν πολύ πιο δύσκολη σε σχέση με άλλες… Επειδή οι κοινότητες που συγκρούστηκαν ήταν η οικογένειά της… Το ένα μισό ελληνοκυπριακό, και το άλλο μισό τουρκοκυπριακό…
«Ακόμα και μετά την έναρξη των συγκρούσεων, δεν υπήρξαν πολλά επεισόδια στο χωριό μας. Έτσι κι αλλιώς δεν είχαμε όπλα στο χωριό… Όλα μαζεύτηκαν… Δεν υπήρξαν συγκρούσεις μέχρι το 1974… Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι παρέμειναν φίλοι στο χωριό μας… Υπήρξε μόνο μια νύχτα που ήρθαν οι στρατιώτες και έκλεψαν τα ζώα, δεν έκαναν άλλα άσχημα πράγματα… Δεν είχαμε συγκρούσεις στο χωριό μας…»
Γέννησε όλα τα παιδιά της στο νότο, πριν τον πόλεμο… Ακόμα πάντρεψε και δύο από αυτά εκείνη την περίοδο…
«Υπήρχαν τρεις αδελφές, μαίες… Ελληνοκύπριες… Ερχόντουσαν σε όλα τα σπίτια μας και μας βοηθούσαν να γεννήσουμε. Εκείνες οι τρεις αδελφές έφεραν στον κόσμο όλα τα μωρά μας στην Κολώνη».
Ρωτάω για τον πόλεμο του 1974, τη μετανάστευση και το πέρασμά τους στο βορρά.
«Ήρθαμε το 1975, με λεωφορεία, μετά τη συμφωνία… Φορτώσαμε την τηλεόραση και τα κρεβάτια μας στα λεωφορεία και τα φέραμε μαζί μας. Έφερα επίσης τα άλμπουμ με τις φωτογραφίες μου και τα έκλεψαν όλα εδώ. Μπήκαν στο σπίτι και έκλεψαν τα πάντα… Τα άλμπουμ, το τραπεζομάντιλο, τη φωτογραφική μηχανή… Είχαμε καταφέρει να τα φέρουμε εδώ από το νότο και τα έκλεψαν όλα εδώ…»
«Υποφέραμε πολύ μέχρι να εγκατασταθούμε… Δεν μπορούσαμε να βρούμε σπίτι… Υπήρχαν πολλά σπίτια, αλλά όλα κατοικούνταν. Πρώτα μας έδωσαν τα σπίτια του ΕΒΚΑΦ… Μετά ήρθε ένας θρησκευτικός αξιωματούχος και μπήκε στο σπίτι… Μας πέταξε έξω… Όταν φτάσαμε, οι Ελληνοκύπριοι είχαν ήδη φύγει… Τόσο ντόπιοι όσο και ξένοι ήρθαν και διεκδίκησαν από ένα ή δύο σπίτια ο καθένας. Επίσης ήρθαν και Λευκωσιάτες και αγόρασαν σπίτια- ακόμα και εκείνοι που δεν ήταν πρόσφυγες… Βρήκαμε τυχαία το σπίτι στο οποίο μένουμε σήμερα. Η οικογένεια που ζούσε εδώ έφυγε για την Αυστραλία… Μπορέσαμε να μπούμε σε αυτό το σπίτι μόλις το 1977… Πριν από αυτό, μέναμε σε τουριστικά σπίτια…»
«Έμαθα τουρκικά πολύ γρήγορα»
Πότε και πώς έμαθε τουρκικά;
«Έμαθα τουρκικά πολύ γρήγορα… Τα έμαθα ακούγοντάς τα από την οικογένεια του συζύγου μου… Όταν τα παιδιά μου μεγάλωσαν και πήγαν στο σχολείο, τα έμαθα μαζί τους».
«Πότε είπατε την προσωπική σας ιστορία στα παιδιά σας;»
«Τους την είπαμε όταν μεγάλωσαν… Έμαθαν, έτσι κι αλλιώς… Πηγαίναμε στον νότο, στη μαμά μου- έβλεπαν τις γιαγιάδες τους και άλλους συγγενείς…»
Τη ρωτάω αν αντιμετώπισε προβλήματα λόγω της ταυτότητάς της…
«Ποτέ δεν είχα προβλήματα, ούτε σε αυτή ούτε στην άλλη πλευρά… Ούτε στη δική μου οικογένεια, ούτε στην οικογένεια του συζύγου μου… Κανείς δεν μου είπε κακή κουβέντα… Εργάστηκα στο συνεργατικό σύστημα για 19 χρόνια… Μετά πήρα σύνταξη…»
«Γιατί τόσοι πολλοί πόλεμοι; Γιατί όλη αυτή η εχθρότητα;», λέω…
«Οι άνθρωποι είναι τρελοί… Συνέβη… Οι ιερείς! Όταν παντρεύτηκα τον σύζυγό μου, δεν άφησαν τη μητέρα μου να μπει στην εκκλησία για ένα χρόνο… Αυτός ο ιερέας ήρθε στο σπίτι, μου ζήτησε να κάνω πίσω από το γάμο… Ο αδελφός μου τον πέταξε έξω…»
Ήταν επτά αδέλφια, τώρα έχουν μείνει μόνο δύο εν ζωή. Ο άλλος αδελφός είναι στη Γεροσκήπου.
Την ρωτάω: «Έχεις ξεχάσει πώς να μιλάς ελληνικά;».
Λέει: « Ξεχνούν ποτέ οι άνθρωποι τη μητρική τους γλώσσα;»
Μετά αρχίζουμε να μιλάμε για την κατάσταση της χώρας… Τι θα γίνει τώρα;
«Μακάρι όσοι βρίσκονται στην εξουσία να μας άφηναν ήσυχους… Δεν βλέπετε την τρομερή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε όλοι μας; Δεν υπάρχει καμία συμφωνία… Κανείς δεν είναι πρόθυμος να καταλήξει σε μια συμφωνία… Μετά από αυτόν τον πόλεμο, ήμασταν όλοι κατεστραμμένοι… Τόσο οι Ελληνοκύπριοι όσο και οι Τουρκοκύπριοι… Έχω έναν ανιψιό που είναι Ελληνοκύπριος- λέει ότι οι Έλληνες και χάνουν κάθε πόλεμο και ζουν μια ζωή στη μιζέρια… Οι άνθρωποι δεν έχουν κανένα πρόβλημα μεταξύ τους. Όποιος έχει κεκτημένο συμφέρον σε αυτό το θέμα είναι αυτός που προκαλεί το πρόβλημα… Ρίξτε μια ματιά και δείτε ποιος φτάνει σε ποιες θέσεις… Σε ποιον θα ανήκε όλος αυτός ο πλούτος αν δεν είχε γίνει ο πόλεμος;»
«Ποια είναι η διαφορά, δεν υπάρχει καμία διαφορά… Όχι, γιε μου, όχι! Ένας άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος»
Έζησε, ένιωσε και αισθάνθηκε την εμπειρία των δύο διαφορετικών εθνικών ταυτοτήτων στην Κύπρο…
Ρωτώ: «Σε τι διαφέρουμε ο ένας από τον άλλο;»
«Δεν υπάρχει διαφορά, δεν υπάρχει διαφορά… Όχι, γιε μου, όχι! Ένας άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος… Είμαστε πολύ κοντά με τους ανιψιούς και τις ανιψιές μου και είναι πολύ κοντά και με τα παιδιά μου… Είμαστε όλοι το ίδιο…»
Με τα 85 χρόνια εμπειρίας της, ζητώ τη «συμβουλή» της για τους νέους.
Μιλάει τόσο ειλικρινά, φυσικά, γνήσια που δυσκολευόμαστε να καταπιούμε ακούγοντάς την…
«Πρέπει να σταματήσουν να κάνουν διακρίσεις… Ένας άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος…»
[Φωτογραφικό ένθετο: το άρθρο κλείνει με μια φωτογραφία της Αϊσέλ Γκιουβένσοϊ με τον σύζυγό της, Σαλίχ Γκιουβένσοϊ. Η λεζάντα της φωτογραφίας λέει: «Με τον σύζυγό της Σαλίχ, με τον οποίο το έσκασε στην ηλικία των 14 ετών…»]
Πηγή:«ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΝ ΤΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ… ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ…»
