DOĞAL GAZ BORU HATTI SONUNDA NEREDEN GEÇECEK?

ENGLISH (İNGİLİZCE) ΕΛΛΗΝΙΚΑ (YUNANCA)

Yaygın olan Kıbrıslı Rum analizine göre, Kıbrıs sorunu çözülmeden bu yapılamaz. Öte yandan, bir çözüm durumunda, rotalar da muhtemelen değişecektir çünkü, mevcut planlara göre en uygulanabilir yaklaşım, Karpaz Yarımadası üzerinden Türkiye’ye doğru bir boru hattının inşa edilmesi olacaktır.

Yeni Ticaret Bakanı George Papanastasiou’nun şimdiye kadar en büyük değeri, sözlerini sakınmaması veya kesin konuşmak gerekirse son iki selefinden daha fazla şey söylemesidir. Politis’e bugün [28 Mayıs] verdiği röportajında, Chevron’un da Cuma günü bize genel ve muğlak ifadelerle Afrodit sahasından gaz getirmeyi planladığını söylemesine rağmen, Kıbrıs’ın neden önümüzdeki yıllarda  yalnızca İsrail doğal gazını tedarik edebileceğini açıklıyor.

İsrail’den doğal gaz akışı gerçekçi bir senaryodur: Komşu ülke birbirine yakın konumlanmış büyük ve yoğun sahalara sahip. Özellikle Tamar ve Leviathan’da bulunan 30 trilyon fit küpün işletilmesi için (en az yarısı rezerve edilmiştir) deniz dibi altyapısının hazırdır. Halihazırda ülkeye büyük miktarlar pompalanıyor. Önümüzdeki 2-3 yıl içinde Kıbrıs’a bir boru hattı inşa etmek zor değil.

Afrodit

Bakanın bize anlattığına göre, Kıbrıs rezervleri kolayca kullanılamaz. Hepimiz, küçük ancak yine de önemli olan Afrodit sahasında, 12 numaralı parselde 2011’den beri iki kuyu açıldığını ve 12 yıl sonra üçüncüsünün hala devam ettiğini biliyoruz.  Bu nedenle, Afrodit’in sahip olduğu rezervler ne olursa olsun, henüz kesin kabul edilmiyor. Kıbrıs MEB’indeki [Münhasır Ekonomik Bölgesi] diğer sahalar için de aynı durum söz konusu. Yani, [rezervler] duyuruldu ancak onaylanmadı:

Kronos 2.5 trilyon fit küp

Afrodit 4.5 trilyon fit küp

Calypso 3.5 trilyon fit küp

Glafkos 6.5 trilyon fit küp.

Normal şartlar altında yukarıda belirtilen miktarlar, bu kadar uzun ve sonuçsuz bir süreçten sonra, bulundukları derinlik, aralarındaki mesafe, piyasa fiyatları ve AB’nin alternatif enerji kaynaklarına yönelme kararı nedeniyle yeraltında kalmaya mahkum olurdu. Ukrayna’daki savaş ve Avrupa’nın Rus gazı ithalatını yasaklama kararı nedeniyle 2022’de küçük bir fırsat penceresi oluştu. Kıbrıs gazı belki de 2030 civarında bazı şekillerde kullanıma uygun hale geleceği için bu zaman dilimi tabii ki kısadır.

Ancak, bazıları, gerek objektif nedenlerden, gerekse kendi ayak sürümemizden dolayı, Kıbrıs’ın gaz oyununu sonsuza dek kaybettiğini iddia ediyor.

Gerçek

Bu olayda, gerçek muhtemelen ortada bir yerde değil. Daha çok olumsuz senaryoya yöneliyor. Yine de, eğer olursa, sadece İsrail gazının bile Kıbrıs’a aktarılması birkaç nedenle olumlu bir gelişme olacaktır:

• Doğal gaz sonunda Kıbrıs’a gelecektir. Bu, kirleticilerin üretimini azaltabilir ve daha ucuz elektrik fiyatlarının ortaya çıkmasına yardımcı olabilir.
• Bunun bir kısmının Kıbrıs Türk toplumu tarafından da kullanılması mümkündür, bu da Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler arasında işbirliği ilişkileri yaratabilir.
• Bir LNG [sıvılaştırılmış doğal gaz] tesisinin inşası, Kıbrıs’ı küçük bir doğal gaz ihracatçısı haline getirerek, ekonomisinin sektörlerini genişletecek ve hizmet sektörüne olan bağımlılığını azaltacaktır.
• Bu, Afrika – Asya Bağlantı Hattı gibi uluslararası projeler aracılığıyla Kıbrıs’ta elektrik üretimi ve ihracatı çabalarını artıracaktır.
• Proje ilerledikçe, Eni, Exxon ve Total gibi şirketlere Kıbrıs gazıyla ilgili bir şeyler yapmaları için baskı yapacaktır. Her durumda, mevcut boru hattı daha fazla talep yaratıyorsa, o zaman mantıken Kıbrıs doğal gazı da kullanılabilecektir.

Descalzi

Eni’nin CEO’su Sayın Descalzi, geçen hafta suları biraz bulandırdı. İtalyan teknokrat, birkaç yıl önce Kıbrıs MEB’inde devasa bir gaz rezervinin keşfedildiğini duyurduğunda bizi üzmüştü. Tabii ki, rezerv birkaç gün sonra küçülmüştü. Ancak bu arada, Eni’nin borsadaki fiyatı hızla yükselmiş ve şirketin büyük karlar elde etmesini sağlamıştı. 2011 yılında Noble Energy de 12. parsel ile Wall Street Borsası’nda aynı şeyi yapmıştı.

Descalzi, geçen hafta İtalyan Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi önünde yaptığı konuşmada, EastMed boru hattının İtalya’ya doğru inşasına değinerek Türkiye’nin oynaması gereken rolü açıklığa kavuşturdu. Ciddi analistlere göre, [konuşmasından] çıkarılması gereken önemli nokta, İtalyan’ın Türkiye olmadan Kıbrıs gazını kullanmanın mümkün olmadığı yönündeki tutumudur. Eni bunu iki nedenle söylüyor:

1.  Türkiye’nin Kıbrıs MEB’inin dışında olduklarını düşündüğü Chevron (parsel 12) ve Exxon’un (10) aksine Eni, Türkiye’nin az çok hak iddia ettiği ve bunları kendi MEB’inin bir parçası olarak gördüğü parsellerde sondaj yapmış.
2. Eni ve daha az ölçüde Total, Kıbrıs MEB’inde belirli bir analizi göz önünde bulundurarak faaliyet göstermektedir. Yani, miktarlar, mesafeler, fiyatlar ve jeopolitik nedenlerle Kıbrıs gazı eğer çıkarılacaksa, tek bir avantajlı rotaya sahiptir: Türkiye. Gerçekten de diplomatik kaynaklar, her iki şirketin de Doğu Akdeniz bölgesine gerek Türkiye gerekse Kıbrıs gazının en olası alıcısı ile görüştükten sonra geldiklerini söylüyor. Amerikalılar ve özellikle de dönemin ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden’ın da Exxon’u bölgeye davet ederek bu yönde hareket ettiği söyleniyor.

Kıbrıs sorunun çözümü

Yaygın olan Kıbrıslı Rum analizine göre, Kıbrıs sorunu çözülmeden bu yapılamaz. Öte yandan, bir çözüm durumunda, rotalar da muhtemelen değişecektir çünkü, mevcut planlara göre en uygulanabilir yaklaşım, Karpaz Yarımadası üzerinden Türkiye’ye doğru bir boru hattının inşa edilmesi olacaktır. Bu durumda, Vasilikos’ta inşa etmek istediğimiz boru hattı muhtemelen unutulacaktır. Kıbrıs, Karpaz’da kurulacak bir merkez aracılığıyla gazı alabilecek, İsrail, Kıbrıs ve belki de Lübnan rezervleri Türkiye’ye ulaştırılacaktır. Çözüm olmadan, Türkiye’ye olan boru hattı İsrail tarafından Lübnan MEB’i üzerinden inşa edilecektir. Kıbrıs gazı da boru hatlarının akışını değiştirerek daha sonra İsrail üzerinden Türkiye’ye yönlendirilecektir.

Bu senenin sonunda, yeni Türk hükümetiyle uygun düzenlemeler yapıldıktan sonra bazı kararlar alınacaktır. Enerji Bakanı Sayın Papanastasiou tüm bu senaryoları ele almak amacıyla Cumhurbaşkanına gizli bir not sunmuştur.

Kaynak: DOĞAL GAZ BORU HATTI SONUNDA NERDEN GEÇECEK?